Bia thầy tu (Trappist Beer): Lịch sử, cách thưởng thức

288

Bia Thầy Tu, hay còn gọi là Trappist Beer, là dòng bia được nấu bởi hoặc dưới sự giám sát của các tu sĩ trong tu viện. Loại bia này không chỉ mang đậm hương vị truyền thống mà còn gắn liền với những giá trị văn hóa và tôn giáo lâu đời.

Bia thầy tu là gì?

Bia thầy tu hay còn gọi là Trappist Beer. Đây là một dòng bia đặc biệt được sản xuất trực tiếp trong các tu viện bởi các tu sĩ dòng Trappist, theo truyền thống từ thời Trung Cổ.

Đây là một trong những biểu tượng cao cấp nhất của thế giới bia, nổi tiếng với quy trình thủ công nghiêm ngặt, hương vị sâu sắc, và giá trị văn hóa – tâm linh độc đáo. Hiện nay, trên thế giới chỉ có một số ít tu viện được phép sử dụng nhãn hiệu “Authentic Trappist Product” để khẳng định tính chính thống của sản phẩm.

Bia Thầy Tu bắt nguồn từ các tu viện dòng Xitô Nhặt Phép (Cistercians of the Strict Observance) tại Bỉ và Hà Lan từ thế kỷ 17. Ban đầu, bia được nấu để phục vụ nhu cầu của các tu sĩ và khách lữ hành. Qua thời gian, công thức và kỹ thuật nấu bia được gìn giữ, phát triển, trở thành biểu tượng của chất lượng và truyền thống.

• Hiện có khoảng 13 nhà máy bia Trappist trên thế giới, nhưng chỉ 10–11 nhà máy hiện tại được chứng nhận “Authentic Trappist Product” (ATP)
• Một số tu viện như Achel đã mất chứng nhận ATP từ năm 2021 do không còn tu sĩ giám sát quy trình sản xuất
• Theo báo cáo của Belgian Brewers (2022): Loại “Abbey and Trappist beers” chiếm 10.5% thị phần tiêu thụ tại kênh on-trade (quán hàng) nhưng giảm 5% tại kênh bán lẻ

Quy trình sản xuất bia thầy tu

Bia Thầy Tu được sản xuất theo quy trình thủ công, tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về nguyên liệu và vệ sinh. Nguyên liệu thường bao gồm: mạch nha, hoa bia, men bia và nước tinh khiết. Điểm đặc biệt là quá trình lên men có thể kéo dài, tạo nên hương vị phức hợp, đậm đà.

Các bước chính trong sản xuất

• Nghiền mạch nha
• Nấu với nước và hoa bia
• Lọc và làm nguội
• Thêm men và lên men chính
• Lên men phụ trong chai để tạo độ sủi tăm tự nhiên

Sản lượng bia thầy tu sản xuất hiện nay

• Chimay từng đạt ~185,000 hL (2018)
• Theo dữ liệu từ StackExchange (2012), Chimay ~120 000 hL, Orval ~45 000 hL, Rochefort ~18 000 hL… Westvleteren chỉ ~4 800 hL
• Báo Taipei Times đưa thêm: Westmalle giới hạn ở ~12 triệu lít (tương đương ~120 000 hL) để không ảnh hưởng đến đời sống tu viện.
• Một báo cáo độc lập khác cũng thống kê tương tự về Chimay, Westmalle, Orval, Rochefort, Westvleteren…

Các loại bia thầy tu phổ biến

Bia thầy tu được phân loại dựa trên màu sắc, độ cồn và hương vị:

• Enkel (Single): Nhẹ, dễ uống, thường dưới 5% ABV
• Dubbel: Màu nâu đậm, vị ngọt nhẹ, khoảng 6–8% ABV
• Tripel: Màu vàng sáng, vị cay nhẹ, 8–10% ABV
• Quadrupel: Đậm nhất, vị phức hợp, trên 10% ABV

Những thương hiệu bia thầy tu trứ danh

– Westvleteren (Bỉ): Được mệnh danh là bia ngon nhất thế giới.
– Chimay (Bỉ): Nổi tiếng toàn cầu với nhiều dòng bia khác nhau.
– Orval (Bỉ): Vị bia độc đáo, hậu vị khô.
– La Trappe (Hà Lan): Một trong số ít tu viện ngoài Bỉ sản xuất bia thầy tu.

Giá trị văn hóa và ẩm thực

Bia thầy tu không chỉ là thức uống mà còn là biểu tượng văn hóa, gắn liền với lối sống khép kín, thanh tịnh của các tu sĩ. Ngày nay, bia thầy tu thường được kết hợp với các món ăn đậm đà như phô mai, thịt đỏ hoặc món hầm kiểu Âu.

Mẹo thưởng thức bia thầy tu đúng cách

Dưới đây là hướng dẫn chi tiết và có yếu tố “thưởng thức đúng điệu” để cảm nhận trọn vẹn hương vị bia thầy tu (Trappist beer hoặc các dòng bia tu viện khác):

1. Chọn ly đúng loại

• Ly tulip hoặc ly goblet/chalice là lý tưởng vì miệng ly loe giúp tỏa hương tốt. Các nhà máy bia thậm chí còn tạo riêng ly theo kiểu chalice hoặc goblet cho dòng bia của mình — ví dụ Orval (chalice), Rochefort (goblet)…

• Ly phải sạch tuyệt đối, không có dầu mỡ hay cặn xà phòng, vì chúng làm mất bọt và hương.

2. Nhiệt độ phục vụ

Bia thầy tu thường nồng độ cồn cao (7–12% ABV) nên uống hơi ấm hơn bia lager:

• • Bia vàng (blonde): 8–10°C

  • Bia nâu (dubbel/tripel/quadrupel): 10–14°C

  • Không uống quá lạnh, vì sẽ làm “khóa” hương vị phức hợp.

3. Rót bia đúng cách

1. Nghiêng ly khoảng 45° và rót chậm để tránh trào bọt.

2. Khi còn 1/5 chai, dựng ly thẳng và rót để tạo lớp bọt dày 2–3 cm.

3. Tùy sở thích, có thể giữ lại phần men lắng dưới đáy chai (cho hương vị đậm hơn nhưng hơi đục).

4. Thưởng thức theo 3 bước cảm nhận

• Nhìn: Quan sát màu bia (hổ phách, vàng óng, nâu sẫm), độ trong và bọt.

• Ngửi: Đưa ly cách mũi 2–3 cm, hít nhẹ để nhận hương trái cây khô, caramel, mạch nha, men bia đặc trưng.

• Nếm: Ngậm bia trong miệng 2–3 giây, cảm nhận lớp vị: ngọt – đắng – chát nhẹ – ấm rượu.

5. Kết hợp món ăn (Food pairing)

• Bia vàng/tripel: Hợp với phô mai mềm, hải sản, gà nướng thảo mộc.

• Bia nâu/dubbel/quadrupel: Hợp với thịt đỏ, vịt quay, phô mai xanh, chocolate đen.

6. Không vội vàng

Đây là dòng bia “sipping beer” – uống chậm, trò chuyện, để hương vị thay đổi theo nhiệt độ ly bia.

Xu hướng tìm kiếm và thị trường bia thầy tu

Theo xu hướng tìm kiếm 12 tháng gần đây, bia thầy tu ngày càng được quan tâm tại Việt Nam, đặc biệt trong nhóm người yêu thích bia thủ công. Các cửa hàng và quán bia nhập khẩu đang bổ sung nhiều thương hiệu Trappist để đáp ứng nhu cầu.

Kết luận

Bia thầy tu là sự kết hợp hoàn hảo giữa truyền thống, hương vị và giá trị tinh thần. Nếu bạn là người yêu bia, hãy thử một lần thưởng thức để cảm nhận sự khác biệt của loại bia trứ danh này.