Bia IPA là gì: Trải nghiệm bản lĩnh và cảm giác mạnh

155

Trong thế giới đa dạng và đầy màu sắc của bia, India Pale Ale (IPA) nổi lên như một biểu tượng của sự táo bạo và cá tính. Với hương thơm nồng nàn, vị đắng đặc trưng cùng lịch sử độc đáo kéo dài hàng thế kỷ, IPA không chỉ đơn thuần là một loại bia, mà còn là một tuyên ngôn của những người yêu bia thủ công trên toàn thế giới. Từ những hầm bia ở Anh cho đến các quán bar hiện đại tại Việt Nam, IPA đã và đang chinh phục khẩu vị của những tín đồ bia khó tính nhất. Vậy điều gì đã tạo nên sức hút mạnh mẽ của dòng bia này? Hãy cùng Thắng Mê Bia khám phá nguồn gốc, đặc điểm và hành trình phát triển của bia IPA qua bài viết sau.

Bia IPA là gì?

Bia IPA (viết tắt của India Pale Ale) là một dòng bia thuộc họ bia ale, nổi bật với hương thơm mạnh mẽ của cam quýt, bưởi, thông, hoa cỏ hoặc trái cây nhiệt đới và vị đắng đặc trưng nhờ sử dụng nhiều hoa bia (hops) trong quá trình sản xuất. IPA thường có độ cồn từ 5% đến 7,5%, một số loại đặc biệt như Double IPA hay Imperial IPA có thể đạt đến 8–10% ABV.

Tên gọi “India Pale Ale” bắt nguồn từ thế kỷ 18, khi các nhà sản xuất bia ở Anh gia tăng lượng hoa bia để giúp bia giữ được độ tươi lâu hơn trong quá trình vận chuyển bằng đường biển đến thuộc địa Ấn Độ. Chính nhờ đặc điểm này, IPA dần trở thành một phong cách bia riêng biệt, được ưa chuộng rộng rãi vì hương vị đậm đà, phức hợp và cảm giác sảng khoái mà nó mang lại.

Các loại IPA phổ biến hiện nay:

• American IPA: Nổi bật với hương vị hoa bia Mỹ, mang đến vị đắng sắc nét và hương cam, bưởi, thông.
• New England IPA (NEIPA): Còn gọi là Hazy IPA (IPA mờ đục). Loại này ít đắng hơn, có màu đục và hương vị trái cây nhiệt đới đậm đà.
• Double IPA (Imperial IPA): Có nồng độ cồn và độ đắng cao hơn so với IPA thông thường.
• Session IPA: Một phiên bản nhẹ hơn của IPA, có nồng độ cồn thấp hơn nhưng vẫn giữ được hương vị hoa bia.

Nguồn gốc của bia IPA

Bia IPA (India Pale Ale) có nguồn gốc từ Anh Quốc vào cuối thế kỷ 18, trong bối cảnh Đế quốc Anh đang mở rộng thuộc địa, đặc biệt là tại Ấn Độ. Khi đó, bia là thức uống phổ biến trong quân đội và giới thượng lưu Anh sống tại thuộc địa, nhưng khí hậu nóng ẩm và thời gian vận chuyển kéo dài từ Anh sang Ấn Độ khiến các loại bia truyền thống thường bị hỏng trước khi đến nơi.

Để giải quyết vấn đề này, một số nhà sản xuất bia – nổi bật là George Hodgson từ nhà máy Bow Brewery ở London – đã phát triển một loại bia đậm đặc hơn, chứa nhiều hoa bia hơn bình thường. Hoa bia không chỉ tạo vị đắng và hương thơm cho bia mà còn có tính kháng khuẩn tự nhiên, giúp bia bảo quản được lâu hơn trong các chuyến hành trình dài ngày trên biển. Kết quả là, loại bia này đến Ấn Độ vẫn giữ được hương vị tươi mới và nhanh chóng trở nên phổ biến.

Tuy cái tên “India Pale Ale” ám chỉ điểm đến của loại bia này, nhưng thực tế IPA được sản xuất hoàn toàn tại Anh. Sau này, khi phong trào bia thủ công lan rộng, đặc biệt tại Mỹ, các biến thể mới của IPA ra đời, với hương vị mạnh hơn, sáng tạo hơn, và dần trở thành biểu tượng của văn hóa craft beer hiện đại. Ví dụ: West Coast IPA rất đắng, khô, sắc nét, ít ngọt, rất “clean”. đậm đà kiểu bờ Tây nước Mỹ.

Ngày nay, IPA không chỉ còn gắn liền với lịch sử thuộc địa, mà đã trở thành một trong những dòng bia nổi tiếng và được yêu thích nhất thế giới, với hàng trăm phong cách và biến thể khác nhau.

Quy trình sản xuất bia IPA

Quy trình sản xuất bia IPA (India Pale Ale) về cơ bản tuân theo các bước sản xuất bia truyền thống, nhưng có một số điểm nhấn đặc biệt để tạo ra hương vị đậm đà, đắng và thơm đặc trưng của IPA. Các bước chính trong quy trình sản xuất bia IPA như sau:

1. Nghiền nguyên liệu (Milling)

• Nguyên liệu chính: Lúa mạch (malt), hoa bia (hops), nước và men bia (yeast). IPA thường sử dụng các loại malt nhạt (pale malt) để tạo màu sắc vàng đến hổ phách và làm nền cho hương hoa bia.
• Lúa mạch được nghiền nhỏ để phá vỡ lớp vỏ, tạo điều kiện giải phóng tinh bột, chuẩn bị cho bước tiếp theo.

2. Nấu và đường hóa (Mashing)

• Malt nghiền nhỏ được trộn với nước nóng trong thùng lớn ở nhiệt độ khoảng 65-70°C.
• Quá trình này chuyển hóa tinh bột trong malt thành các loại đường đơn giản mà men bia có thể lên men.
• IPA thường sử dụng hỗn hợp malt tạo độ ngọt cân bằng, không quá nặng, để làm nổi bật hương hoa bia.

3. Lọc dịch đường (Lautering)

• Hỗn hợp malt và nước được lọc để tách phần chất lỏng (gọi là wort – dịch đường) khỏi bã malt.
• Dịch đường này là cơ sở để lên men.

4. Đun sôi và bổ sung hoa bia (Boiling and Hopping)

• Dịch đường được đun sôi trong nồi lớn (kettle), thường từ 60-90 phút.
• Đặc trưng của bia IPA: Trong giai đoạn này, hoa bia được thêm vào nhiều lần để tạo vị đắng, hương thơm và tính bảo quản:
  • Hoa bia đắng (Bittering hops): Thêm đầu tiên để tạo vị đắng đặc trưng (đo bằng đơn vị IBU – International Bitterness Units). Bia IPA thường có IBU cao (30-70 hoặc hơn).
  • Hoa bia thơm (Aroma hops): Thêm vào cuối quá trình đun để tăng hương trái cây, thảo mộc hoặc nhựa thông.
• Một số bia IPA hiện đại (như New England IPA) còn sử dụng kỹ thuật dry hopping (thêm hoa bia sau khi đun, trong giai đoạn lên men hoặc ủ) để tăng cường hương thơm mà không làm tăng độ đắng.

5. Làm nguội (Cooling)

• Sau khi đun sôi, dịch đường được làm nguội nhanh chóng xuống nhiệt độ phù hợp (khoảng 20-25°C) để chuẩn bị cho lên men, tránh nhiễm khuẩn.

6. Lên men (Fermentation)

• Dịch đường được chuyển vào thùng lên men, sau đó bổ sung men bia (thường là men ale, như Saccharomyces cerevisiae).
• Men chuyển hóa đường thành cồn và CO2 trong khoảng 1-2 tuần ở nhiệt độ 18-24°C.
• Bia IPA thường được lên men để đạt nồng độ cồn từ 5-7,5% (hoặc cao hơn với Double IPA).
• Một số bia IPA, đặc biệt là New England IPA, sử dụng men đặc biệt để tạo hương trái cây và kết cấu mượt mà.

7. Ủ bia (Maturation/Conditioning)

• Sau lên men chính, bia được ủ thêm (từ vài tuần đến vài tháng) để hoàn thiện hương vị.
• Trong giai đoạn này, kỹ thuật dry hopping có thể được áp dụng để tăng cường mùi thơm hoa bia, đặc biệt với các loại bia IPA hiện đại.

8. Lọc và bảo quản (Filtration and Packaging)

• Bia được lọc để loại bỏ cặn (trừ một số loại như New England IPA giữ độ đục tự nhiên).
• Sau đó, bia được đóng vào chai, lon hoặc thùng, thường có bổ sung CO2 để tạo bọt và giữ độ tươi..

Điểm đặc biệt trong sản xuất IPA:

• Hoa bia: IPA sử dụng lượng hoa bia lớn hơn nhiều so với các loại bia khác, với các loại hoa bia đặc trưng như Cascade, Citra, Mosaic (cho American IPA) hoặc Fuggle, East Kent Goldings (cho English IPA).
• Kỹ thuật hiện đại: Các phong cách IPA mới (như New England IPA) chú trọng vào dry hopping và sử dụng các loại hoa bia có hương trái cây nhiệt đới.
• Nước: Nguồn nước có ảnh hưởng lớn đến hương vị. Ví dụ, nước ở Burton-on-Trent (Anh) giàu khoáng chất, giúp IPA truyền thống có vị sắc nét.

So sánh bia IPA với các loại bia khác

Bảng so sánh

Qua đó, ta thấy được các loại bia phù hợp với các tuýp người sau:

• Bia IPA: Người thích bia đậm, phức tạp
• Bia Lager: Người thích bia dễ uống
• Bia Stout: Người thích bia nặng, mùa lạnh
• Bia Pale Ale: Người thích bia cân bằng
• Bia Wheat: Người thích bia nhẹ, mùa hè

Bia IPA có phổ biến ở Việt Nam không?

Bia IPA ngày càng trở nên phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt trong cộng đồng yêu thích bia thủ công (craft beer), nhưng vẫn chưa đạt mức phổ biến như các loại bia công nghiệp như Lager (Bia Sài Gòn, Hà Nội, Tiger, Heineken, v.v.).

Mức độ phổ biến

• Trong cộng đồng bia thủ công: Bia IPA là một trong những dòng bia thủ công được ưa chuộng nhất tại Việt Nam, đặc biệt ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng. Các quán bia thủ công như iBiero, Pasteur Street Brewing, East West Brewing, và Bia Sành Điệu đều có các loại IPA nổi bật như Jasmine IPA, Far East IPA, hay Electric IPA, thu hút cả người Việt và khách nước ngoài.
• So với bia công nghiệp: Bia IPA vẫn là một thị trường ngách. Các loại bia Lager như Bia Sài Gòn, Tiger, hay Heineken vẫn chiếm lĩnh thị trường do giá thành rẻ hơn, dễ uống, và phù hợp với văn hóa uống bia hơi hoặc bia lon truyền thống của người Việt.
• Xu hướng tăng trưởng: Văn hóa bia thủ công đang phát triển mạnh ở Việt Nam, đặc biệt từ cuối những năm 2010. Bia IPA, với hương vị đậm đà và đa dạng (từ đắng mạnh đến hương trái cây tươi mát), đang thu hút những người trẻ, người yêu thích trải nghiệm mới, và khách du lịch. Dự kiến mức tiêu thụ bia IPA sẽ tiếp tục tăng trong tương lai.

Các loại IPA phổ biến ở Việt Nam

• • Jasmine IPA (Pasteur Street Brewing): Kết hợp hoa nhài Việt Nam với vị cam chanh từ hoa bia, rất được yêu thích vì hương vị độc đáo.
  • Far East IPA (East West Brewing): Hương cam quýt, bưởi, và gỗ thông, mang đậm phong cách Viễn Đông.
  • Electric IPA (Tê Tê Beer): Dễ uống, hương trái cây nhiệt đới, phù hợp cho người mới thử IPA.
  • Dragon 3 Coil IPA: Nhẹ, ít đắng, hợp với người mới bắt đầu.
  • Eagle IPA (Golfbeer): Sử dụng 7 loại hoa bia, đậm đà, phù hợp với người yêu thích vị đắng mạnh.

Lý do IPA được yêu thích

• Hương vị độc đáo: IPA mang vị đắng đặc trưng, hương trái cây (cam, bưởi, xoài) hoặc thảo mộc, phù hợp với những người muốn thử hương vị mới lạ so với Lager nhẹ nhàng. Các biến thể như New England IPA (ít đắng, nhiều hương trái cây) hay Jasmine IPA (kết hợp hoa nhài Việt Nam) rất được ưa chuộng.
• Văn hóa bia thủ công: Sự phát triển của các nhà máy bia thủ công như iBiero, Pasteur Street, và Tê Tê đã giúp IPA tiếp cận gần hơn với người Việt. Các nhà sản xuất này còn sáng tạo bằng cách kết hợp nguyên liệu địa phương (như hoa nhài, xoài) để phù hợp với khẩu vị Việt.
• Không gian trải nghiệm: Các quán bia thủ công ở Việt Nam thường có không gian ấm cúng, hiện đại, thu hút giới trẻ và người nước ngoài, tạo điều kiện để IPA trở thành lựa chọn phổ biến trong các buổi tụ họp.

Hạn chế

• Giá thành cao: IPA thủ công thường đắt hơn nhiều so với bia công nghiệp (giá một ly IPA tại quán có thể từ 80.000-150.000 VND, trong khi bia hơi chỉ khoảng 5.000-10.000 VND/ly). Điều này khiến IPA khó tiếp cận với số đông.
• Khẩu vị chưa quen: Vị đắng mạnh của IPA (đặc biệt là West Coast IPA) có thể không phù hợp với người Việt vốn quen với bia nhẹ, ít đắng như bia hơi hoặc Lager. Tuy nhiên, các loại IPA nhẹ hơn như Session IPA hay New England IPA đang dần thay đổi điều này.
• Hạn chế khi vực: IPA chủ yếu phổ biến ở các thành phố lớn, trong khi ở các khu vực nông thôn hoặc tỉnh lẻ, bia công nghiệp vẫn chiếm ưu thế.

Kết luận

Bia IPA (India Pale Ale) là một trong những dòng bia đặc trưng và cá tính nhất trong thế giới bia thủ công, nổi bật với vị đắng mạnh, hương thơm hoa bia phong phú, cùng lịch sử phát triển độc đáo từ Anh quốc đến toàn cầu. Dù không dễ uống với người mới bắt đầu, bia IPA lại mang đến một trải nghiệm vị giác đầy thách thức và hấp dẫn cho những ai yêu thích sự mới lạ, đậm đà và sáng tạo. Tại Việt Nam, IPA vẫn là một dòng bia ngách, phổ biến trong các cộng đồng yêu bia thủ công và giới trẻ thành thị. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh chóng của thị trường craft beer, gu thưởng thức đa dạng hơn và nhu cầu khám phá ngày càng tăng, bia IPA hứa hẹn sẽ trở thành một phần quan trọng trong văn hóa thưởng bia hiện đại của Việt Nam trong những năm tới.